سخنان حجت الاسلام مرتضی جوادی آملی پیرامون مرجعیت شیعه؛ آیت الله سیستانی کیست؟ ؟
حجت الاسلام والمسلمین دکتر مرتضی جوادی آملی در گفت و گویی اظهار کرد: درخصوص مرجعیت والای حضرت آیت الله العظمی سیستانی باید مطالب فراوانی مورد توجه و ملاحظه قرار بگیرد. مطلب اول این است که آیت الله سیستانی به لحاظ شخصی یک شخصیت ممتاز است که در حوزه علمیه نجف و بعضا در برخی از مراحل در حوزه علمیه ایران شئون و جهاتی را مد نظر داشت که باعث اعتلا و عظمت این شخصیت والا شده است. یعنی ویژگی ها و امتیازاتی برای او موجود است که ذخایر ارزشمند دینی و انسانی محسوب می شود. انسانی است با تیزهوشی و دقت لازم و در فن اجتهاد و فقاهت در حد اعلا و همچنین درخشندگی در حوزه مسایل اخلاقی و سلوک والای انسانی امتیازات فراوانی است که این شخصیت را در حد مرجع والای دینی قرار داده است. امتیازات فردی برای اینکه یک شخصی بتواند این جایگاه را تصدی کند بسیار موثر است یعنی داشتن یک بینش والا و دید کامل و جهانی نسبت به مسایل و داشتن سعه صدر و تحمل فراوانی که اقتضای این جایگاه است؛ همه ابزار و توانمندی هایی است که برای یک انسان در این جایگاه ضرورت دارد و شخصیت آیت الله سیستانی از این ویژگی ها به درستی برخوردار است.
او ادامه داد: حوزه علمیه نجف به لحاظ فکری در یک دستگاه معرفتی والایی قرار دارد که نوع مراجع که در آن حوزه مشغول زندگی عالمانه و فقیهانه خودشان هستند از یک نگاه وافری برخوردار هستند. در این دوره های اخیر حضرت آیت الله العظمی خویی سردمدار این جریان فکری بود و این جریان همچنان به عنوان مبنا و اصول پذیرفته شده برای حوزه علمیه نجف است و هم اکنون شاگردان درس و مکتب آیت الله خویی این مسیر را ادامه می دهند که مرجع عالیقدر، آیت الله سیستانی جزو برترین شاگردان آیت الله العظمی خویی و در این مدرسه فکری، سیاسی و فرهنگی تعریف می شوند. گرچه به لحاظ مبنا، اصول و پایه های اساسی فکری، فرهنگی و فقهی مشترک هستند اما شرایط و موقعیت هایی که برای مراجع بزرگوار حاصل می شود اقتضائاتی دارد و مجبور می کند آنها مواضعی را اتخاذ کنند که این مواضع بسیار می تواند در آن مقطع خاص کارساز باشد.
جوادی آملی تصریح کرد: اکنون که کشور عراق به شرایط خاص و بحرانی مبتلا شده است نقش یک مرجع دینی و عالم فقهی که جهات عدیده ای را به لحاظ نوع نگاهی که بایستی برای یک کشور، منطقه و بلکه جهان داشته باشد نیاز دارد و از این نظر، شخصیت آیت الله سیستانی می تواند با موضع گیری و اظهار نظرهای ویژه ای که در حوزه سیاست، فرهنگ، اجتماع و حکومت عراق ابراز می کند تا حد زیادی به استقلال، استواری و حیات سیاسی و فرهنگی یک کشور استمرار ببخشد. در حال حاضر که حکومت عراق با یک وضعیت خاصی در حال استمرار حیات است نیازمند به یک پشتوانه علمی و فقهی و فرهنگی است که این شخصیت بزرگوار به عنوان یک عمود استوار و رکن پایداری است که حکومت به ایشان تکیه می کند و برای ادامه حیات سیاسی حکومت، نقش مرجع والا را بسیار اساسی و حیاتی می داند.
این استاد حوزه علمیه با بیان اینکه مرجعیت نجف به دنبال قدرت و حکومت نیست اظهار کرد: نوع نگاهی که امروزه در مرجعیت عراق و خصوصا نجف وجود دارد نگاه به حکومت به عنوان یک هدف نیست و همواره توجهشان به این است که مردم و جامعه را در مسیر فکر، فرهنگ و دیانت قرار دهند و به دنبال گرفتن قدرت و حکومت نیستند بلکه می خواهند مردم، حیات سیاسی و اجتماعی را به درستی و با یک فرهنگ اصیلی که شایسته یک ملت بزرگی همانند عراق است ادامه دهند. اما در عین حال گاهی اوقات لازم می شود نقطه نظرات و مواضعی را بیان کنند که آنها را از فضای سیاست و حکومت دور نگه ندارد کاری که برای آیت الله سیستانی بسیار سخت و دشوار است زیرا از یک جهت حکومت، حکومت پایدار و مستقری نیست و هنوز تثبیت موقعیت حکومت شکل نگرفته است و از سوی دیگر هم هجمه های فراوانی از دورن و بیرون ملت عراق برای شکستن و منهدم کردن این مجتمع بزرگ وجود دارد چه افرادی که از کشورهای همسایه هستند و چه افرادی که از کشورهای دور دست برای متزلزل کردن منطقه، به آشوب کشیدن مردم و انتفاع از ذخایری که در این کشور وجود دارد دست درازی می کنند این کشور را در یک وضعیت بحرانی قرار داده است.
او بیان کرد: در عین حال نوع نگاهی که آیت الله سیستانی به مسأله حکومت و قدرت دارد این نیست که روحانیت یا مرجعیت این جریان را به دست بگیرد زیرا آفات و آسیب هایی که احیانا در این ناحیه ممکن است مشاهده شود قطعا کمتر از آن نیست که ممکن است الان وجود داشته باشد. به حق جامعه عراق یک جامعه متزلزلی است که مدت ها دستگاه تفکر غیر اصیلی بر جامعه شیعی عراق حکومت می کرد و هیچ اهتمامی به ملت، فرهنگ و زیر ساخت های فرهنگی و اجتماعی آن داده نمی شد. مردم عراق همچنان به صورت روستایی و عشیره ای زندگی می کنند.
جوادی آملی درخصوص مسیر تفکر آیت الله سیستانی گفت: بنابراین چند مساله اساسی وجود دارد که باید به تک تک آنها اشاره جدی داشت مطلب اول این است که آیت الله سیستانی همچنان مسیر تفکر مدرسه نجف را دنبال می کند که در این دوره اخیر آیت الله خویی سردمدار آن بود و نوع نگاه او به سیاست، قدرت و حکومت به این صورت نیست که مرجعیت و حوزه های علمیه به سمت قدرت و حکومت بروند بلکه نگاهشان این است که با هدایت و راهنمایی کردن مردم و روشنگری کردن بتوانند خود جامعه را به یک بلوغ سیاسی و فرهنگی برسانند که جامعه بر اساس معیارها و اصول پذیرفته شده در نزد بشر و همچنان آموزه های بلند وحیانی عالم اسلام بتواند این چنین ارتباطی را ایجاد کند و قدرت عراق در سطح قدرت بلند اقتصادی در منطقه و همچنین قدرت سیاسی، اجتماعی و فرهنگی قرار گیرد.
او در ادامه افزود: مطلب دوم این است که دشمنانی که از درون و بیرون برای شکست جامعه عراق تلاش می کنند، امر را برای مرجعیت شیعه سخت و دشوار کرده است. تفکر افراطی که از ناحیه بعضی از گروه های سنی و همچنین بعضی از گروه های شیعه در عراق وجود دارد باعث عدم تعادل و یک بی نظمی سیاسی و اجتماعی شده است و اداره این دو نوع تفکر افراطی که از ناحیه شیعیان یا از ناحیه سنی ها در عراق وجود دارد کار آسانی نیست. به هر حال یک جامعه ای که بر اساس احساسات و عواطف حرکت می کند و عقلانیت و تعقل را مبنای حرکت های اجتماعی، فرهنگی و سیاسی خود قرار نمی دهد این تنازعات، برخوردها و تنش های سخت را در یک کشور ایجاد می کند. اکنون خسارت های سنگینی به جامعه عراق و منابع و ذخایر آنها وارد آمده است که عمدتا هم از جایگاه جهالت فرهنگی جامعه است. نبود متولیان فرهنگی اصیل که عقلانیت و اعتدال را که دینِ ایجاد مناسبات صحیح و سالم اجتماعی برای همه اقشار، گروه ها، طبقات، ادیان و فرق است در اختیار جامعه عراق نیست که بتواند یک نخ تسبیحی باشد و بتواند برای به نظم در آوردن این جمعیت متفرق نقش آفرینی کند.
استاد حوزه علمیه قم در رابطه با ارتباط آیت الله سیستانی با ایران بیان کرد: مناسباتی که آیت الله سیستانی با ایران دارند مناسبات بسیار عاقلانه و حکیمانه ای است ایشان ضمن اینکه توصیه های حکیمانه و ارزشمندی را در ملاقات ها و دیدارها به افراد می دهند همواره از ورود به عرصه سیاست و قدرت و حکومت در ایران پرهیز داشتند و هرگز نخواستند که مداخلات سیاسی و فرهنگی را از جایگاه مرجعیت دینی در ایران اسلامی قرار دهند و این بسیار ارزشمند است به رغم اینکه آیت الله سیستانی مقلدان فراوانی را در ایران دارند و افراد فراوانی از حوزه و دانشگاه و شخصیت های فرهنگی به مرجعیت ایشان اذعان دارند و سخنان نافذ و حکیمانه ایشان را تعقیب می کنند اما ایشان بسیار هوشمندانه و بدون ورود به عرصه سیاست، قدرت و حکومت در ایران توصیه های حکیمانه ای می دهند. بنده که سال قبل به نجف اشرف مشرف شدم، توفیق شرفیابی به محضر آیت الله سیستانی را داشتم که او را یک شخصیت متخلق، منظم با داشتن جبهه ای بسیار روشن و فکر و نظری درخشان در حوزه فکر فرهنگ، اجتماع و دین دیدم، بسیار تیز بین و هوشمند در مسایل سیاسی اظهار نظر می کند اما به دقت به مرزها و حدودی که اقتضای یک رعایت صحیح است را با ملاحظات فراوان دارد.
جوادی آملی اظهار کرد: نگاهشان با دشمان خصوصا اشغال گرانی که قبلا در عراق بودند و آمریکا بسیار منطقی و حکیمانه است. به هر حال عراق یک کشور مقتدر است و توان اینکه بتواند امنیت و موقعیت خود را در عرصه منطقه و جهانی حفظ کند را دارد. ولی بالاخره تحول عظیم در عراق رخ داد و یک قدرتی توانست فرعون عراق را که بسیار جرار بود را از صحنه بیرون کند ولی این همکاری که برای زدودن فرعون روزگار عراق رخ داد قابل ملاحظه و بررسی است و اینکه کشورها بخواهند در عراق مستقر باشند پایگاه داشته باشند و منافع خود را دنبال کنند هرگز مورد نظر ایشان نبود لذا رها کردن عراق و آزاد گذاشتن آن به دست خود مردم و افراد نخبه و فرهیخته عراق بسیار کار ارزشمندی بود که ایشان در این رابطه انجام دادند ولی کشور را به سمت درگیری، نزاع و برخورد با قدرت ها پیش نبردند و مسیر درگیری، جدال و مجادله های سیاسی و نظامی را در دستور کار خود قرار ندادند. همواره با قدرت های بزرگ جهانی یک رفتار مناسب شایسته و عزت مندی داشتند بدون اینکه در عزت، دیانت و فرهنگ عراق کمترین کاستی اتفاق افتد قدرت و عزت کشور را حفظ کردند و در عین حال کشور را هم به مخاصمات جهانی سوق ندادند و سعی کردند کشور از اینگونه مسایل رهایی پیدا کند.
او بیان کرد: مساله دیگر که باز در خصوص شخصیت آیت الله سیستانی در کشور عراق و مواضع ایشان وجود دارد این است که فرقه ها و گروه هایی وجود دارند که هم شیعه و هم قدرتی در منطقه هستند ولی تعامل و هدایت گری نسبت به آنها و رعایت جهات دینی آنها از هوشمندی آیت الله سیستانی حکایت می کند. به هر حال افرادی با یک نوع نگرش خاص و دارای قدرت نظامی، امنیتی و سیاسی وجود دارند ولی آیت الله سیستانی هرگز چنین موضعی نداشتند که کشور را به عرصه درگیری و منازعات داخلی سوق دهند پس این از هوشمندی و تیز بینی ایشان است که به گروه های مختلف که سلیقه های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی متفاوتی دارند میدان دادند و هیچ کس را در زاویه عزلت و تنهایی قرار ندادند بلکه فرصت حضور به آنها دادند و از آنها خواستند که با درایت و تدبیر برای ساخت جامعه حضور و مشارکت داشته باشند. البته طبیعی است که یک کشوری با این تنوع فرهنگی، فرقه ای و دینی برای ساختن خود در یک سطح بین المللی نیاز به تجریه و زمان دارد و الان که ملت عراق تازه خود را پیدا کرده و میدان های سیاست، فرهنگ و اجتماع را تجریه می کند با سختی های فراوانی روبه رو است.
جوادی آملی با تاکید بر اینکه آیت الله سیستانی هیچ وقت ورود به عرصه سیاست را در دستور کار خود قرار نداده تصریح کرد: از جهت دیگر هم وقتی دولتمردان به قدرت و تمکن مالی و اقتصادی می رسند لغزش های فراوانی اتفاق می افتد که یکی از چالش های حکومت های در حال شگل گیری همین مساله است که با گرایش های اقتصادی و همچنین لغزش هایی که برای آنها در این مسیر پیش می آید باعث نگرانی هایی برای جامعه می شود و از مسایل عمده ای است که نیازمند به حوصله و تدبیر و هم نیازمند به هدایت گری و قاطعیت دارد. آیت الله سیستان در این زمینه هم قاطعیت خود را در حد موضع گیری و اظهار نظر دینی و اجتماعی دارد ولی هیچ وقت ورود به عرصه سیاست، قدرت و حکومت را در دستور کار خود قرار نداده بلکه در آن سادگی و زندگی بسیار زاهدانه و شایسته نسبت به این جایگاه، توانسته آن آرامش و طمانینه را برای یک کشور مضطرب که از نواحی مختلف در معرض عداوت ها و دشمنی ها قرار گرفته حفظ کند.
جوادی آملی، رسالت آیت الله سیستانی را برای حفظ موقعیت عراق موثر دانست و گفت: به حق رسالت آیت الله سیستانی برای حفظ کیان، موقعیت و اصالت فرهنگ عراق بسیار کار سخت و دشواری است از سوی دیگر باید اظهار تاسف کرد که همراهانی که بخواهند ایشان را در این مسیر کمک کنند و در راه پیاده سازی منویات ایشان قدم بردارند افراد زیادی نیستند بلکه ممکن است فرقه های افراطی با بی توجهی به مواضع و نظرات ایشان و با داشتن مواضع خصمانه در برابر او مسیر کار را دشوار کنند اما ایشان نسبت به اینکه عده ای به او توهین و بی توجهی کردند و سخنان ناهنجاری را نسبت به او به کار بردند صبوری و تحمل داشتند و صبر دینی او هیچ وقت اجازه نداد که در برابر این افراد هتاک و گروه ها و فرقه هایی که اصلا از جایگاه دینی خصوصا تفکر شیعی برخوردار نیستند، عده ای را بسیج کنند و حرکت های تند و افراطی داشته باشند در حالی که این قدرت برای او وجود دارد که بتواند گروه های نابسامان و حتی منحرف را از صحنه خارج کند اما نوع نگاهی که ایشان در خصوص این گونه از مباحث دارند بسیار قابل توجه و برای خیلی ها قابل عبرت است تا ببینند که چه دقتی را در این گونه از تعاملات خود دارند.
استاد حوزه علمیه قم در پایان خاطر نشان کرد: من برای این مرجع بزرگوار که سند و تکیه گاهی برای اسلام، امت اسلام و ایران و عراق است از خدای عالم آرزوی سلامت و طول عمر و قدرت و عزت بیشتر دارم و امیدوارم که مجتمع اسلامی عموما و جامعه عراق خصوصا پشت سر این مرجع دینی که دین و آموزه های وحیانی را ملاک و معیار برای هدایت جامعه قرار دادند بایستند و با تبعیت از او خود، ملت و جامعه و نظام و حکومت را به جایگاهی که شایسته ملت عراق است برسانند و این کشور با عنایتی که حضرت بقیه الله نسبت به این کشور و جایگاه والای عتبات عالیات دارد در امن و امان خواهد بود و قطعا محفوظ و مصون از هر خطری خواهد بود.
