خداوند در قرآن، چگونه پیامبر اسلام را مخاطب قرار داده است؟
آیت‌الله ضیاءآبادی در درس تفسیر آیه 61 سوره مبارکه «اسراء» با اشاره به ویژگی های اخلاقی پیامبر اعظم(ص) به تشریح نحوه مورد خطاب قرار گرفتن حضرت محمد(ص) در قرآن کریم پرداخت.
«وَإِذْ قُلْنَا لِلْمَلَائِکَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلَّا إِبْلِیسَ قَالَ أَأَسْجُدُ لِمَنْ خَلَقْتَ طِینًا؛ و هنگامى را که به فرشتگان گفتیم براى آدم سجده کنید پس [همه] جز ابلیس سجده کردند گفت آیا براى کسى که از گل آفریدى سجده کنم». (اسراء/ 61)
در قرآن درباره نبوت و رسالت آیات بسیاری وجود دارد. آیات 45 تا 47 سوره احزاب خطاب به پیامبر (ص) داریم: «یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ إِنَّا أَرْسَلْنَاکَ شَاهِدًا وَمُبَشِّرًا وَنَذِیرًا * وَدَاعِیًا إِلَى اللَّهِ بِإِذْنِهِ وَسِرَاجًا مُنِیرًا * وَبَشِّرِ الْمُؤْمِنِینَ بِأَنَّ لَهُمْ مِنَ اللَّهِ فَضْلًا کَبِیرًا؛ اى پیامبر ما تو را [به سمت] گواه و بشارتگر و هشداردهنده فرستادیم، ای پیامبر ای کسی که جامه نبوت پوشانده‌ایم ما تو را به عنوان رسول فرستاده‌‌ایم، و مؤمنان را مژده ده که براى آنان از جانب خدا بخشایشى فراوان خواهد بود».
از جمله امتیازاتی که راجع به پیامبر(ص) نسبت به سایر انبیاء داریم این است که خدا در قرآن به اسم هیچ پیامبری را مخاطب قرار نداده اما حضرت محمد(ص) با اسم مورد خطاب قرار گرفته است.
انبیاء مخلوق و بنده خداوند هستند حقی که خداوند بر مخلوقش دارد بیش از حقی است که پدر به فرزندش دارد. خداوند می‌فرماید: با دستم انسان را خلق کرده‌ام. پس ارزش انسان بسیار بالاست.
پیامبر(ص) با اسم مخاطب قرار نگرفته بلکه با عنوان از ایشان یاد شده است. البته اسم پیامبر(ص) صریحا در قرآن وجود دارد قرآن در 4 جا صریحا اسم پیامبر اعظم را آورده است اما مخاطب نیست.
دیگران نمی‌خواستند او را به عنوان رسول قبول کنند اما در قرآن از ایشان به عنوان رسول خدا یاد شده است. در سوره فتح مخاطب نیست بلکه می‌خواهد سایر افراد جایگاه ایشان را درک کنند. در سوره احزاب هم داریم:«مَا کَانَ مُحَمَّدٌ أَبَا أَحَدٍ مِنْ رِجَالِکُمْ وَلَکِنْ رَسُولَ اللَّهِ وَخَاتَمَ النَّبِیِّینَ وَکَانَ اللَّهُ بِکُلِّ شَیْءٍ عَلِیمًا؛ محمد پدر هیچ یک از مردان شما نیست ولى فرستاده خدا و خاتم پیامبران است و خدا همواره بر هر چیزى داناست». در سوره آل‌عمران هم داریم: «وَمَا مُحَمَّدٌ إِلَّا رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِ الرُّسُلُ أَفَإِنْ مَاتَ أَوْ قُتِلَ انْقَلَبْتُمْ عَلَى أَعْقَابِکُمْ؛ و محمد جز فرستادهاى که پیش از او [هم] پیامبرانى [آمده و] گذشتند نیست آیا اگر او بمیرد یا کشته شود از عقیده خود برمىگردید». در سوره «محمد» هم پیامبر (ص) مخاطب نیست با وجود اینکه صریحا اسم ایشان آمده است.
به طور کلی در قرآن جایی که حضرت محمد(ص) مخاطب قرار گرفته اسم صریح پیامبر(ص) نیامده است و جایی که مخاطب قرار نگرفته با عنوان مورد خطاب قرار می‌گیرد.
در آیاتی که ابتدای جلسه گفتیم خداوند 7 صفت برای پیامبر (ص) برشمرده است؛ اول نبی، دوم رسول همه انبیاء از آسمان با خبر هستند اما مامور به ابلاغ دستور خدا نیستند اما رسول کسی است که علاوه بر آگاهی از بالا مامور به انعکاس و ابلاغ است. سوم شاهد بر امت یعنی همانطور که خداوند به همه چیز آگاه است رسول خدا هم به اذن پروردگار به آن‌ها آگاه است چون می‌خواهد در روز قیامت شهادت دهد چه نیاتی افراد دارند؛ امام عصر (عج) هم از اعمال و نیات ما با خبر است.
خداوند در قرآن می‌فرماید: به مردم بگو بدانید که خداوند پیغمبر (ص) می‌دانند که شما چه می‌کنید. مومنان یعنی امامان (ع) نیز می‌دانند. پس ما مسئول اعمال و نیات خود خواهیم بود. بالاترین مقام پیامبر (ص) این است که آگاهی بخش و آشنا کننده افراد با خداوند است. پیامبر (ص) از همه در بین مردم مقرب‌تر است پس ما هم باید به دستورات ایشان عمل کنیم تا خداوند را اطاعت کرده باشیم.
خداوند به پیامبر (ص) در سوره شورا خطاب می‌کند: تو خبر نداشتی قبل از وحی، قرآن و معارف آن چیست. من وحی نازل کردم، ایمان و قرآن را فهمیدی. من در جان تو نور قرار دادم.
پیامبر (ص) بالاترین کمال را از وحی دارد. خداوند کمال مطلق است و پیامبر (ص) به اذن پروردگار به کمال رسیده است. پیامبر (ص) سراج مبین است یعنی سراسر وجودش نور است و افکار و اعمالش نور است و روشنگری می‌کند. دشمنان در کمین هستند که نور ایمان را خاموش کنند. پیامبر (ص) در عین اینکه جهاد می‌کند باید مبارزه هم کند.
دعوت پیامبر(ص) به اسلام تا سه سال مخفیانه بود بعد از آن آیه آمد که دوران آرامش سپری شده برخیز و قیام کن. پیامبر(ص) 3 سال در مکه گرفتار فشارهای مشرکان بود. یک روز آنقدر به ایشان سنگ زدند که به خانه رسید و بیهوش شد.
حضرت خدیجه(س) کنارش نشست و سرش را به دامن گرفت و زخم‌ها را بست. پس از اینکه به هوش آمد حضرت خدیجه(س) فرمود: خیلی اذیت شدید. پیامبر(ص) در پاسخ فرمودند: نه اینها چیزی نیست در این مسیر همه چیز را به جان می‌خرم.
ایشان به اهل قریش می‌فرمود: به خداوند قسم جوری می‌شوید دوست خواهید داشت کسی که دشمن او هستید. در آیه‌ای از قرآن داریم: رستگاران کسانی هستند که از پیامبر اطاعات می‌کنند وظیفه شما مسلمانان این است که پیامبر(ص) و قرآن را اطاعت کنید.
خداوند، گناهان ما را بیامرز، فرزندان ما را محب اهل‌بیت (ع) قرار بده نور ایمان بر دلشان بتابان.
